در نظام حقوقی ایران، مهریه یکی از حقوق مالی است که در عقد نکاح برای زن تعیین می‌شود و در واقع، نشان‌دهنده تعهد مالی شوهر نسبت به همسرش است. طبق قوانین مدنی ایران، مهریه می‌تواند به صورت نقدی، ملکی، یا سایر اموال با ارزش تعیین شود و در صورت عدم تعیین مبلغ مشخص، زن می‌تواند به درخواست دادگاه مهریه خود را مطالبه کند. قانون همچنین تأکید می‌کند که مهریه باید پیش از وقوع طلاق یا فوت شوهر پرداخت شود، مگر در مواردی که توافق خاصی صورت گرفته باشد.
قوانین مربوط به مهریه در ایران همچنین به این نکته اشاره دارند که پرداخت مهریه می‌تواند به صورت اقساطی یا یکجا صورت گیرد، و در صورتی که شوهر قادر به پرداخت مهریه نباشد، زن می‌تواند از طریق دادگاه اقدام به دریافت آن نماید. همچنین، اگر شوهر نتواند مهریه را پرداخت کند، ممکن است تحت پیگرد قانونی قرار گیرد و دارایی‌های او توقیف شود. این قوانین به منظور حمایت از حقوق مالی زن و تأمین امنیت اقتصادی او در هنگام جدایی یا فوت شوهر طراحی شده‌اند.
مشکلات ناشی از مهریه‌های بالا
مهریه‌های بالا در نظام حقوقی ایران می‌توانند مشکلات متعددی ایجاد کنند که به مسائل اقتصادی و اجتماعی مرتبط است. یکی از مشکلات اصلی این است که تعیین مهریه‌های بسیار بالا می‌تواند بار مالی سنگینی را بر دوش شوهران قرار دهد و در صورت عدم توانایی مالی برای پرداخت آن، ممکن است به مشکلات قانونی و اجتماعی برای خانواده‌ها منجر شود. این موضوع می‌تواند موجب بروز تنش‌های خانوادگی و اجتماعی شود و همچنین، باعث ایجاد مشکلات مالی برای زنانی شود که نتوانند به طور کامل و به موقع مهریه خود را دریافت کنند.
از سوی دیگر، مهریه‌های بالا ممکن است به ایجاد فشارهای غیرمنطقی بر طرفین عقد منجر شود و در برخی موارد، به عنوان ابزار فشاری برای گرفتن امتیازات بیشتر یا تسویه حساب‌های شخصی به کار رود. این مسئله می‌تواند به بروز اختلافات و سوء تفاهم‌ها میان طرفین و حتی خانواده‌های آنها منجر شود. بنابراین، ضرورت دارد که تعیین مهریه به گونه‌ای متناسب با توان مالی و وضعیت اقتصادی طرفین انجام شود تا از بروز مشکلات و تنش‌های اضافی جلوگیری شود.
وضعیت مهریه در مشهد؛ آمارها چه می‌گویند؟
مدیرکل ثبت اسناد و املاک خراسان رضوی اعلام کرد که در شش ماه نخست امسال، تعداد ۱۰ هزار و ۳۵۸ پرونده مهریه در استان خراسان رضوی تشکیل شده است. این میزان، ۷۰ درصد از کل پرونده‌های اجرایی این اداره را شامل می‌شود و نسبت به سال قبل، ۶ درصد افزایش داشته است. این آمار نشان‌دهنده آن است که بیش از ده هزار زوجه تنها در نیمه اول سال جاری، اقدام به دریافت مهریه کرده‌اند. از این تعداد درخواست، حدود ۴ هزار درخواست مربوط به شهر مشهد است. این ارقام نشان‌دهنده پیامدهای منفی و چالش‌های مرتبط با مهریه هستند.
پیامدهای منفی و چالش‌های مرتبط با مهریه بالا
ورود دیدگاه مالی قبل از ازدواج: مهریه، به عنوان یک قرارداد اجتماعی و قانونی، در کنار تعهدات زناشویی مطرح می‌شود. این تعهد مالی می‌تواند برای افرادی که دیدگاه مالی بیشتری دارند، به عنوان یک انگیزه یا تهدید به حساب آید و در نتیجه، تاثیرات منفی بر روی رابطه زناشویی بگذارد.
بار مالی و اجتماعی: مهریه‌های بسیار بالا می‌توانند بار مالی زیادی بر دوش شوهران بگذارند و در صورتی که پرداخت آن امکان‌پذیر نباشد، ممکن است به مشکلات قانونی و اجتماعی برای خانواده‌ها منجر شود. این موضوع همچنین می‌تواند به بروز تنش‌های خانوادگی و اجتماعی و تأثیرات منفی بر روابط زناشویی منجر شود.
انتقال اموال راه نا سالم : برای جلوگیری از مطالبه مهریه، برخی شوهران ممکن است اموال خود را منتقل کنند که این اقدام می‌تواند مشکلاتی برای آینده ایجاد کند و در نهایت به پیچیدگی‌های بیشتری منجر شود.
مراحل پیچیده و قوانین تکمیلی مطالبه مهریه: زنان پس از درخواست مهریه ممکن است با مراحل طولانی و پیچیده قانونی، از جمله مستثنیات دین، مواجه شوند که این موضوع می‌تواند روند دریافت مهریه را دشوارتر کند.
لج و لجبازی طرفین: پس از درخواست مهریه، ممکن است زوجین به اقدامات قانونی یا غیرقانونی نظیر درخواست تمکین، مطالبات مالی معوقه، تهدید، و ابروریزی دست بزنند که این موضوع می‌تواند تنش‌ها و مشکلات بیشتری ایجاد کند.
تکانش‌های مالی در جامعه: توقیف اموال به دلیل مطالبات مهریه می‌تواند به مشکلات مالی برای افراد دیگر نیز منجر شود. برای مثال، اگر فردی دارایی خود را در حال معامله یا سرمایه‌گذاری داشته باشد و این دارایی به دلیل توقیف مهریه مسدود شود، ممکن است در تعاملات مالی خود با فروشندگان و سایر افراد دچار مشکلات جدی شود.
استفاده ابزاری از مهریه: برخی کارشناسان بر این باورند که مهریه‌های کلان ممکن است به عنوان ابزار فشاری برای کسب امتیازات بیشتر یا حل اختلافات استفاده شود، که این موضوع می‌تواند به تشدید اختلافات و مشکلات خانوادگی منجر گردد.
این مسائل نشان‌دهنده ضرورت بررسی و اصلاح قوانین و رویه‌های مرتبط با مهریه و تأثیر آن بر زندگی خانوادگی و اقتصادی است.
نظرات کارشناسان درباره چالش‌های مهریه
کارشناسان همواره راه کارهایی مفید و معقولانه ای را به خانواده ها گوشزد میکنند.
تعیین منطقی و معقول مهریه: یکی از راهکارهای اصلی، تعیین مهریه به صورت منطقی و معقول است. کارشناسان پیشنهاد میکنند که مهریه باید با وضعیت مالی و اقتصادی طرفین سازگار باشد و به گونه‌ای تعیین شود که از بروز مشکلات مالی در آینده جلوگیری کند. به همین دلیل، تعیین مهریه با مشاوره و توافق میان طرفین و در نظر گرفتن توان مالی هر دو طرف می‌تواند مفید باشد.
آموزش و فرهنگ‌سازی: پیشنهاد دیگر کارشناسان، فرهنگ‌سازی و آموزش درباره مفهوم مهریه و نقش آن در حقوق و تعهدات زناشویی است. این آموزش‌ها می‌توانند به زوجین کمک کنند تا با درک بهتری از مسئولیت‌ها و حقوق خود، تصمیمات بهتری درباره مهریه بگیرند. همچنین، ایجاد قوانینی که به تعیین مهریه‌های معقول و جلوگیری از استفاده ابزاری از آن کمک کند، می‌تواند به کاهش مشکلات ناشی از مهریه‌های بالا منجر شود.
توسعه روش‌های پرداخت: کارشناسان همچنین پیشنهاد میکنند که توسعه و بهبود روش‌های پرداخت مهریه، مانند امکان پرداخت اقساطی و نظارت بر وضعیت مالی شوهر، می‌تواند به کاهش مشکلات مالی کمک کند. این رویکرد می‌تواند به توازن بین حقوق مالی زن و توان مالی شوهر کمک کرده و از بروز مشکلات قانونی و خانوادگی جلوگیری کند.
سقف مهریه مناسب چقدر است ؟
متأسفانه بسیاری از زنان و خانواده‌ها مقدار مهریه که معمولاً بر اساس سکه بهار آزادی تعیین می‌شود را بر اساس عواملی مشخص میکنند که هیچ رویه منطقی یا علمی در پس خود ندارد. بسیاری از کارشناسان حقوقی بر این باورند که تعیین مهریه باید به گونه‌ای باشد که منطقی و متناسب با توان مالی طرفین باشد. به طور معمول، کارشناسان پیشنهاد میکنند که مهریه باید به گونه‌ای تعیین شود که از نظر مالی برای شوهر قابل پرداخت باشد و در عین حال از ایجاد فشار مالی بیش از حد بر او جلوگیری کند. به‌عنوان مثال، مهریه‌های معقول معمولاً در محدوده‌ای قرار دارند که معادل تقریبا نصف دارایی اقا میگردد. این یک مبنای مناسب برای تعیین مهریه برای اقا می باشد . با این حال سقف مهریه مناسب به لحاظ کارشناسان حقوقی و اجتماعی می‌تواند بر اساس معیارهای مختلفی مانند وضعیت اقتصادی طرفین، توان مالی، و وضعیت اجتماعی تعیین شود.
